سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

مشخصات تعاونی‌های منابع طبیعی و آبخیزداری

تعاونی‌های مرتعداری

مراتع از منابع خدادادی جهان است که اهميت آن علاوه بر حفاظت از منابع آب و خاک شامل توليد علوفه دامي، توليد فرآورده‌هاي متفرقه دارويي، صنعتي و خوراکي، افزايش آب‌هاي زيرزميني، تلطيف هوا، حمايت از حيات وحش و بهبود محيط‌زيست مي‌باشد.‌ در حال حاضر سطحي معادل 86 ميليون هکتار از مساحت کل منابع‌طبيعي ايران را مراتع تشکيل مي‌دهند که توليد بالفعلي معادل 4/21 ميليون تن علوفه خشک دارد.‌ شرکت‌هاي تعاوني مرتعداري بعنوان راه حلي براي کاهش تخريب مراتع کشور و حل مشکلات اجتماعي مرتعداران از سال 1361 ايجاد شده‌اند.‌

اولين شرکت تعاوني مرتعداري در سال 1361 در استان همدان تشکيل گرديد.

تعاوني‌هاي بهره‌برداري از محصولات فرعي جنگل و مرتع

جنگل‌ها و مراتع ايران عرصه توليد گياهان دارويي و همچنين يکي از تأمين‌کننده‌هاي اصلي مواد دارويي و صنعتي جهت مصرف در داخل و همچنين امر صادرات مي‌باشد.‌ بنابراين برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري در اين بخش از توليدات علوفه علاوه بر اشتغال‌زائي، منبع ارز‌آوري مهمي براي کشور به شمال مي‌رود.‌

شرکت‌هاي تعاوني بهره‌برداري از محصولات فرعي با هدف بهره‌برداري بهينه از محصولات فرعي و حفظ و احياء منابع‌طبيعي و استقرار توليد در اين عرصه‌ها طراحي شده است.‌

کمک به ارزيابي محصولات در داخل و خارج از کشور، جلب مشارکت بهره‌برداران، فراوري و بسته‌بندي محصولات و نهايتاً ايجاد ارزش افزوده از ديگر اهداف اين تعاوني‌ها به شمار مي‌رود.‌

تعاوني‌هاي مديريت منابع جنگلي

اساس کار تعاوني‌هاي مديريت منابع جنگلي، حفاظت از عرصه توليدي (جنگل و مرتع) با نظارت مستقيم کارشناسان ادارات کل منابع‌طبيعي مي‌باشد.‌ اين تشکل‌ها توانسته‌اند با مراقبت از عرصه‌ها، قرق و رعايت تعادل دام و مرتع و جنگل با همکاري اعضاء توفيقات لازم را در امر توليد نهال، بذرکاري، توسعه درختکاري، غني‌سازي، کشت تلفيقي و حفظ ذخائر ژنتيکي بدست آورند.‌

تعاوني‌هاي آبخيزداري

مديريت و بهره‌برداري هماهنگ، يکپارچه و قانونمند از منابع‌طبيعي، کشاورزي، انساني و اقتصادي يک آبخيز را آبخيزداري گويند.‌ مشروط بر آنکه سرمايه اصلي آبخيز که همانا منبع آب و خاک آن است کاملاً حفظ شود و دچار تأثيرات منفي نگردد.‌

شرکت‌هاي تعاوني آبخيزداري با هدف حفظ آب و خاک، تثبيت و پايش توليد و بهره‌وري کشاورزي و منابع‌طبيعي و به حداقل رساندن تخريب اکولوژيک و کاهش از هم گسيختگي منطقه‌اي و معرفي و گشودن دريچه‌هاي جديدتر براي به کارگيري آبخيزنشينان تشکيل شده‌اند.‌

تعاوني‌هاي جنگل

شرکت‌هاي تعاوني احياء و بهره‌برداري و توسعه جنگل با هدف کاهش تخريب جنگل و کمک به حل مشکلات اقتصادي اجتماعي جنگل‌نشينان تشکيل شدند.‌ اولين تعاوني جنگل در سال 1365 در امامزاده ابراهيم در استان گيلان با 1681 خانوار عضو و در سطح 26222 هکتار جنگل تأسيس شد.‌ 

تعاونی‌های زراعت چوب (صنوبرکاری)

توسعه‌یافتگی و تنوع تولید فرآورده‌های چوبی، موجب افزایش مصرف فرآورده‌های چوبی در ایران گردیده و افزایش جمعیت، تقاضا،کمبود چوب را نیز روزافزون نموده است.‌ از طرفی دیگر محدودیت‌های زیست‌محیطی و لزوم حفظ ذخائر جنگلی با برداشت از جنگل را صرفاً برای استفاده از مواد خام چوب محدود نموده و لاجرم نیازهای مصرفی کشور یا بایستی از طریق واردات و یا از طریق زراعت چوب تأمین گردد.‌

 در این راستا تعاونی‌های زراعت چوب (صنوبر کاری) با اهداف زیر تشکیل و یا در حال تشکیل می‌باشند:

- کاستن از فشار بی‌رویه وارده به عرصه‌های جنگلی برای تأمین چوب

- توسعه امر درخت‌کاری و ایجاد فضای سبز در کشور در حد استانداردهای جهانی

- تأمین نیازهای چوبی کشور با توجه به روند رو به تزاید مصارف آن

- ایجاد فرصت‌های شغلی

- ارتقاء سطح معیشت و در آمد زارعین علاوه بر درآمد فعلی آنها

- کمک به دستیابی به حفاظت و صیانت پایدار از جنگل‌های طبیعی کشور از طریق جبران نیازهای چوبی در کشور

- ایجاد انگیزه لازم جهت مشارکت‌های مردمی در امر تولید چوب

تعاونی‌های گیاهان دارویی:

گیاهان دارویی جزء ذخایر منابع طبیعی کشور هستند و بسیاری از کشورها کم یا زیاد از این منبع برخوردارند که نوع، تعداد و تنوع گونه های گیاهی براساس شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی در منطقه متفاوت است. متاسفانه سودآوری های کلان اقتصادی و تجارت غیرقانونی گیاهان داروئی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع بوجود آورده و نسل گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه ساخته است چرا که بخش عظیمی از این تجارت مربوط به گونه های گیاهان داروئی است که بعضاً با روش های نادرست از طبیعت جمع آوری و علاوه بر این که به انقراض نسل گونه ها می انجامد تنوع زیستی جهان را نیز با با خطر نابودی مواجه می سازد. استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه تر و ساده تر از صنایع داروئی شیمیایی است می تواند ضمن تامین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج ارز از کشور جلوگیری و مانع گسترش وابستگی به بیگانگان شود. بنابراین با اتخاذ سیاست ها و راهکارهای مناسب و مبتنی بر یک شناخت واقع گرایانه از وضعیت موجود این منابع و کاربرد روش های علمی و صحیح در تمام ابعاد اعم از کاشت، داشت و برداشت و بهره برداری بهینه از طبیعت و کشت مکانیزه می توان به درکی واقعی و اصولی درخصوص نقش و بازدهی گیاهان داروئی در جوامع رو به رشد همچون ایران رسید و علاوه بر حفظ و حراست از این سرمایه های ملی به شکوفائی و توسعه پایدار نیز دست یابیم (دفتر امور منابع جنگلی 0 1388)